Leestijd: 7 minuten
In 2018 kocht het Scheepvaartmuseum Amsterdam, via Stichting Maritime Art & Design Colijnsplaat, drieëndertig maritieme pen/aquarel werken van Robbert Das. Vanaf 1965 leverde de nu 95-jarige pen/aquarel tekenaar Robbert Das, zijn tekeningen aan opdrachtgevers, particulieren en verzamelaars zowel als wijdverbreid bekende maritieme magazines.
De redacteur van BootAanBoot.nl kan zich nog wel herinneren uit zijn jonge jaren, deze werken urenlang gefascineerd bestudeerd te hebben, destijds in de Waterkampioen. Meer afbeeldingingen onderaan dit artikel.
Met zijn 3D pen/aquarel tekenmethode levert Robbert Das een historisch overzicht van vaartuigen waarmee we, vanaf de zestiger jaren tot nu toe, over de hele wereld varen. Te denken valt daarbij aan schepen waarmee competitief wedstrijden worden gevaren, zoals zeilregatta’s, vrachten worden vervoerd over de oceanen, cruiseschepen waarmee velen over rivieren en wereldzeeën ontdekkingsreizen maken. Kortom, Robbert Das laat in zijn levenswerk de maritieme historie van ontwikkelingen in de scheepvaart van de 20e en 21e eeuw na. Wie in de zestiger, zeventiger en tachtiger jaren een schip wilde laten bouwen ging naar een scheepsontwerper die zijn handmatig ontwerp naar de jachtbouwer stuurde die dat omzette in een pakket bouwtekeningen. Wie wilde weten hoe het schip er, na de bouw, uit zou zien werd door de bouwer naar Robbert Das gestuurd. Die maakte er handmatig een visualisatie van, waarin te zien was hoe het te bouwen (zeil)jacht of nieuwbouwschip er bij de tewaterlating zou uitzien. Sterker nog, de opengewerkte tekeningen toonden aan hoe het scheepsinterieur ofwel hoe de woon-, leef- en werkruimte van de nieuwe booteigenaar zou gaan worden. Door toepassing van zijn unieke tekentechniek geeft Robbert Das ons, tot op de dag van vandaag, een inkijkje in o.a. de meest bekende (wedstrijd) zeilschepen die in de wereld aan zeilraces en wereldomzeilingen deelnamen. Bestudering van de maritieme geschiedenis leverde Robbert de informatie om er ook verhalen bij te schrijven. Bijvoorbeeld voor het boek Ocean Pioneers tekent en verhaalt hij over de allereerste zeilers die, na 1860, het varen op rivieren en meren achter zich lieten en de oceanen gingen bevaren. Robbert’s tekeningen zijn zeer illustratief voor die tijd. Hij vertelt het verhaal erbij, over het zeilavontuur van de schipper (en soms medezeiler). Hij laat ons weten hoe dapper deze eerste zeezeilers waren en hoe velen van hen zonder ondersteuning van zeekaart, kompas en GPS toch hun doel bereikten.
Robbert erfde het talent van zijn vader
Zowel zijn tekentalent als de unieke tekenmethode erfde Robbert, net als zijn tweelingbroer Rudolf, van zijn vader. “Mijn vader was meubelmaker en beschikte over tekentalent én een fotografisch geheugen. Om klanten inzicht te geven hoe een meubel in de ‘ruimte’ zou gaan passen, maakte hij een, op de klant afgestemde, restyled interieurtekening met persoonlijke touch. Waren het rokers dan tekende hij een asbakje ‘in stijl’ op de tafel. En had hij nog een partij eikenhout in de meubelmakerij liggen dat op moest, dan tekende hij een geheel houten interieur, van eikenhout natuurlijk.”
Wat zijn vaders ‘erfenis’ betreft noemt Robbert zich een ‘geluksvogel’ met talent. En dat klopt ook. Zijn tekentalent baande voor hem de weg vrij in de maritieme wereld.
Maar wat ook meehielp was dat, in de periode 1960 t/m 2000, jacht- en scheepsontwerpers slechts uitsluitend beschikten over technische werktekeningen. Er waren (nog) geen gedigitaliseerde tekensystemen. Het tonen van ‘exploded views’ was er nog niet. De handmatige en unieke 3D tekenmethode van de gebroeders Das heeft daar ongetwijfeld zijn grote bekendheid aan te danken. De Robbert Das tekeningen waren dan ook niet alleen voor opdrachtgevers van belang; het waren ontegenzeggelijk bijzondere illustratieve creaties. Reden waarom Robbert Das, naast de vele opdrachten in het tekenen voor bouwers van schepen werd benaderd door uitgevers van boeken zoals Elsevier en Tirion evenals magazines zoals Schuttevaer, Spiegel der Zeilvaart, de Waterkampioen, Zeilen en het Duitse Yacht en het Franse Voile.
De tijd deed zijn werk
Na het millennium zien we de opkomst en doorbraak van de digitalisering. Met de kennis van nu heeft het er de schijn van dat de perfecte scheepsrompen en de exacte maatgeving in de handmatige tekeningen van Robbert Das voedingsbodem werden voor de digibouwers van de ‘nautische’ tekenprogramma’s. De huidige scheeps- en jachtontwerpers staan allang niet meer achter de tekentafel. Voor ontwerpen, zowel als het vervaardigen van werktekeningen wordt nu alleen nog gebruik gemaakt van computerprogramma’s met gedigitaliseerde bewerkingsmethoden. Het tekentalent van Robbert Das en zijn perfecte oog werden de ‘leverancier’ voor de exactheid in maatgeving die nodig was voor computerprogrammeurs om gedigitaliseerde tekenprogramma’s zoals CAD-CAM te bouwen voor scheepsontwerpers.
En het heeft er in elk geval ook toe geleid dat Stichting Maritime Art & Design te Colijnsplaat, op verzoek van Robbert Das contact zocht met directies en conservatoren van maritieme musea teneinde zijn nalatenschap te onderzoeken op de museale waarde. Scheepvaartmuseum Amsterdam besloot, naar aanleiding van die vraag, het werk van Robbert Das te analyseren wat ertoe leidde dat het werk van Robbert Das het stempel kreeg van Nederlands Nautisch Erfgoed. Mede daardoor wordt de nalatenschap van Robbert Das als historisch erfgoed bewaard voor de komende generaties. Dat het voorstel van stichting MAD door het Scheepvaartmuseum Amsterdam is overgenomen is niet alleen een behaald succes voor Robbert Das. Het werd de vaste samenwerking tussen een kunstenaar die gepassioneerd is van schepen en een Stichting met als doel om markante voorbeelden, in de ontwikkeling van de nautische ontwerp- en maakwereld van de 20e en 21e eeuw, toe te voegen aan de nautische geschiedschrijving. Het bleef niet bij de bemiddeling met Scheepvaartmuseum Amsterdam. Om de maritieme kunstenaar een waardige oude dag te bezorgen heeft de kunstenaar zijn werk voor expositie en verkoop in beheer gegeven van de Stichting die komende zomer met veel, nog onbekend werk van de kunstenaar komt.
Collegiale presentatie
Om het werk van Robbert Das een extra dimensie te geven heeft beeldend kunstenaar Ludo van Well uit Colijnsplaat, als collega maritiem kunstenaar, enkele van zijn maritieme sculpturen aan de expositie toegevoegd. Zijn werk sluit, in sculpturale verbeelding, naadloos aan op dat van Robbert Das. Het werk van beide maritieme kunstenaars geeft een compleet beeld van de maritieme ontwikkeling welke zich gedurende de laatste twee eeuwen voordeed, voordoet en altijd zal blijven voordoen. Met andere woorden.
DE MARITIEME EXPOSITIE: DA’S IN PERSPECTIEF
ROBBERT DAS & LUDO VAN WELL
15 JUNI T/M 3 NOVEMBER 2024
Museum Veere
Kaai 25-27 Veere
0118-501744
